W postępowaniu rehabilitacyjnym niezbędne są metody, które pozwolą na skuteczne wsparcie psychiki usprawnianego pacjenta. Oddziaływanie psychoterapeutyczne umożliwia efektywną pracę z pacjentem w okresie rehabilitacji. Jakie narzędzie jest skutecznym sposobem na wsparcie procesu rehabilitacji – tradycyjny trening autogenny Schultza czy innowacyjna terapia VR TierOne?
Psychika w rehabilitacji
Doświadczeniu utraty zdrowia i sprawności towarzyszą negatywne emocje. W chorobie pojawia się stres, lęk i stany depresyjne. U pacjentów może występować zmęczenie, brak chęci i sił do walki o zdrowie, niechęć do ćwiczeń, pesymizm i nieprzyjazny stosunek do otoczenia. Wszystko to komplikuje przebieg potrzebnej rehabilitacji. Jednak nie pozostajemy bezbronni wobec tych złych stanów psychicznych. Prawidłowo sformułowany program rehabilitacji powinien uwzględniać oddziaływanie na poziomie psychiki pacjenta, dzięki temu rehabilitacja przebiega sprawniej. Treningi relaksacyjne mogą być sposobem na zwiększenie skuteczności rehabilitacji.
Trening autogenny
Twórcą treningu autogennego jest niemiecki lekarz Johannes Heinrich Schultz. Założenia treningu autogennego przedstawił w monografii w latach 30. XX wieku. Dziś jest to uznana przez środowisko medyczne metoda relaksacji. Autogeniczność treningu polega na tym, że pacjent uczy się za pomocą autosugestii wpływać na swój własny układ nerwowy w celu złagodzenia napięcia. Sugestie autogenne ukierunkowują cały proces na uzyskanie demobilizacji organizmu, a więc stanu odprężenia. Podczas treningu uwaga kierowana jest na poszczególne partie ciała. Trening autogenny dzieli się na 6 etapów, które należy opanować według wyznaczonej kolejności:
- odczucie ciężkości w ciele,
- odczucie ciepła w ciele,
- regulacja pracy serca,
- regulacja oddechu,
- odczucie ciepła w okolicy splotu słonecznego,
- odczucie chłodu na czole.
Nauka każdego z etapów trwa 2 tygodnie. Trening autogenny powinien przebiegać w miejscu odizolowanym od dopływu bodźców z zewnątrz. Optymalne będzie ciche i lekko zaciemnione pomieszczenie, gdzie nikt nie będzie przeszkadzał. W czasie ćwiczeń pomocne jest przymknięcie oczu (naturalne odcięcie od bodźców wzrokowych), praktyce sprzyja muzyka instrumentalna lub odgłosy przyrody w tle. Podczas trenowania pacjent powinien przyjąć pozycję leżącą lub siedzącą. Sesja treningowa trwa 15-20 minut i jest prowadzona przez osobę wyszkoloną. Założeniem jest jednak, aby pacjent uzyskał umiejętności samodzielnego zadawania sobie treningu. Docelowo pacjent powinien być jednocześnie swoim trenerem jak i osobą trenowaną. Powinien osiągać stan uspokojenia pod wpływem samego siebie.Opanowanie treningu pozwala na szybkie wprowadzenie własnego organizmu w stan odprężenia za pomocą sekwencji sugestii, co jest pomocne w stresujących sytuacjach (trening popularny wśród sportowców np. w celu redukcji nadwyżki napięcia psychicznego przed zawodami). Rezultatem praktykowania treningu autogennego jest:
- poprawa nastawienia do życia,
- uzyskanie wewnętrznego spokoju,
- stabilizacja reakcji emocjonalnych,
- wzrost poczucie własnej wartości,
- zmniejszenie zmęczenia i znużenia,
- poprawa funkcjonowania pamięci i uwagi,
- złagodzenie paraliżującego lęku i stanów depresyjnych,
- przywrócenie równowagi między podsystemami autonomicznego układu nerwowego.
Dla uzyskania pożądanego efektu konieczny jest wytrwała codzienna praktyka. Trening autogenny Schultza wymaga czasu dla nabycia wprawy w prawidłowym wykonywaniu. Dla opanowania 6 etapów potrzeba 12 tygodni. Niektórzy pacjenci mogą odczuwać dyskomfort przy próbach relaksacji tą metodą.
Terapia VR TierOne
Mimo swoich zalet trening autogenny może nie być wystarczającą metodą leczenia zaburzeń lękowo-depresyjnych podczas rehabilitacji. Ponieważ w zespołach rehabilitacyjnych brakuje psychoterapeutów, trening autogenny zwykle odtwarzany jest pacjentom w formie nagrania audio. Aby taki trening był skuteczny nie wystarczy jednak słuchać, potrzebna jest własna aktywność i zaangażowanie w proces. Istnieje nowa alternatywna terapia, która angażuje pacjentów w większym stopniu i jednocześnie nie wymaga obecności psychoterapeuty. Wirtualna terapia VR TierOne korzysta z założeń psychoterapii ericksonowskiej, wzbogacona jest o ćwiczenia oddechowe oraz elementy treningu mindfulness. Tak skonstruowana terapia ma na celu usunięcie barier mentalnych, które obniżają gotowość czerpania korzyści z rehabilitacji. Interwencja VR TierOne nie jest jedynie sposobem relaksacji, a metodą na wzmocnienie zasobów pacjenta niezbędnych w osiąganiu celu rehabilitacyjnego. Terapia VR TierOne podzielona jest na 8 sesji, które należy stosować w ustalonej kolejności. Cykl terapeutyczny trwa 2 tygodnie, zalecanym jest stosowanie 1 sesji dziennie, a czas sesji terapeutycznej wynosi około 20 minut. Podczas sesji pacjent znajduje się w pozycji siedzącej. Do przeprowadzenia terapii niezbędne jest urządzenie medyczne VR TierOne. Wirtualny terapeutyczny Ogród Odrodzenia tworzy doskonałe warunki, w których pacjent zanurza się z chwilą założenia gogli VR. Podczas każdej sesji pacjent prowadzony głosem lektora wykonuje zadania w wirtualnym Ogrodzie Odrodzenia. Uczestnik terapii otoczony zostaje życzliwym przekazem werbalnym, terapeutyczną muzyką i malowniczym krajobrazem, z którym pozostaje w interakcji. Rezultatem terapii VR TierOne jest:
- poprawa nastroju i wzrost samopoczucia,
- redukcja objawów depresji, stresu i lęku,
- wzmocnienie zasobów wewnętrznych,
- pozytywne nastawienie do otoczenia,
- odnawianie sił witalnych,
- wzrost skupienia na „tu i teraz”,
- poprawa funkcji poznawczych,
- zmniejszenie odczuć bólowych,
- przyspieszenie odzyskiwanie zdrowia,
- fizyczna i umysłową wolność od stresu,
- zwiększenie własnej skuteczności i sprawczości,
- wzrost samoakceptacji i akceptacji sytuacji zdrowotnej,
- poprawa motywacji do leczenia i udziału w rehabilitacji.
Terapia VR TierOne pomaga przezwyciężyć kryzysy psychiczne związane z chorobą, dzięki temu rehabilitacja może zostać podjęta, a pacjent aktywnie w niej uczestniczy. Jest to sytuacja korzystana dla pacjenta, pożądana przez prowadzących rehabilitację i wyczekiwana przez rodzinę chorego.
Skuteczne wsparcie
Trening autogenny Schultza jest uznany za skuteczną metodę relaksacyjną, dlatego właśnie taka interwencja została zastosowana dla grupy kontrolnej w badaniach nad skutecznością innowacyjnej terapii VR TierOne jako metody wspierającej rehabilitację oddechową, kardiologiczną i poudarową. W dotychczasowych pracach badawczych nie dokonano bezpośredniego porównania, która z tych metod jest skuteczniejsza.Obie prowadzą do pozytywnych zmian i przynoszą korzyści w utrzymaniu zdrowia psychicznego. Jednak trzeba wziąć pod uwagę, że pacjent z deficytem motywacji, który ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń przewidzianych w programie rehabilitacyjnym, może mieć również trudności z praktykowaniem treningu autogennego. Terapia VR TierOne o dużym potencjale wzbudzania motywacji wydaje się być ciekawszą i wartą uwagi metodą wspierania pacjentów podczas rehabilitacji.
