Nieprzyjemne doznanie jakim jest ból wpisane jest w ludzkie istnienie. Ponieważ ból obniża komfort życia, pożądane są skuteczne i bezpieczne metody jego łagodzenia. Wyjątkowo niekorzystnym zjawiskiem jest długotrwały ból, który przynosi cierpienie i upośledza codzienne funkcjonowanie. Kontrolowanie bólu wspierają nowoczesne rozwiązania oparte o Wirtualną Rzeczywistość. VR może być uzupełnieniem konwencjonalnych metod skierowanych przeciw bólowi.
Ból pod kontrolą
Kontrolowanie bólu polega na podjęciu działań, które zmniejszą doznania bólowe do poziomu, który nie zakłóca funkcjonowania człowieka i nie prowadzi do cierpienia. Nieopanowany ból staje się ograniczeniem, pogarsza samopoczucie i relacje z otoczeniem. Opanowany ból pozwala na sen, aktywność fizyczną, pracę i cieszenie się życiem. Trzeba pamiętać, że ból jest zjawiskiem złożonym – sensorycznym i emocjonalnym związanym z psychiką chorego. Emocjonalna cecha bólu nadaje bólowi charakter wysoce subiektywny. Człowiek może doświadczać bólu w różny sposób i w różnym stopniu, dlatego kontrolowanie bólu wymaga posługiwania się różnorodnymi metodami. Ich dobór zależy od patomechanizmu powstania, lokalizacji, natężenia i rodzaju bólu. Zindywidualizowane podejście w terapii bólu to sytuacja jak najbardziej pożądana i zgodna ze współczesnymi standardami nowoczesnej opieki i leczenia bólu.
Farmakologia na ból
W zarządzaniu bólem to ból przewlekły zdaje się być największym wyzwaniem. Jest trudny do opanowania, wpływa długotrwale na sposób funkcjonowania i obniża jakość życia. Farmakologia może być skuteczną metodą kontrolowania bólu, jednak dla bezpieczeństwa opracowano trójstopniowy schemat doboru leków przeciwbólowych zwany drabiną analgetyczną. Redukowanie bólu za pomocą medykamentów ma swoje ograniczenia i wady. Trzeba pamiętać, że farmakologia nie usuwa przyczyny bólu, a nieodpowiednio zastosowane leki niosą ryzyko: nadużycia, uzależnienia, uszkodzenia narządów, pojawienia się objawów niepożądanych, a nawet zgonu. Opioidy stosowane w umiarkowanym i silnym bólu zwykle dobrze działają na początku leczenia. Z czasem może rozwinąć się tolerancja na lek, więc do uzyskania efektu przeciwbólowego potrzeba wyższej dawki. WHO wyraża zaniepokojenie niewłaściwym stosowaniem silnych środków przeciwbólowych. W niektórych krajach odnotowuje się niebezpieczne zjawisko zwane „epidemią opioidową”. Również nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) dostępnych bez recepty może wiązać się ze szkodami dla zdrowia. Wobec powyższego ryzyka związanego z farmakoterapią, wskazane jest stosowanie niefarmakologicznych metod pozwalających utrzymać ból pod kontrolą.
Przeciwbólowe działanie VR
Zainteresowanie Wirtualną Rzeczywistością w kontrolowaniu bólu wynika z faktu, że interwencje wykorzystujące taką technologię są nieinwazyjne, bezpieczne i atrakcyjne dla pacjentów. Wirtualna Rzeczywistość ma zastosowanie w zmniejszaniu nieprzyjemnych wrażeń bólowych, ponieważ jest niebywale skuteczna w odwracaniu uwagi. VR może pełnić funkcję dystraktora uwagi podczas nieprzyjemnych procedur medycznych wiążących się z ostrym bólem. Zanurzenie w doświadczeniu wirtualnym, koncentracja uwagi na obszarze innym niż ból, pozwala odczuwać nieprzyjemny bodziec w mniejszym stopniu. Odwracanie uwagi od bólu z użyciem VR jest skuteczniejsze (niż np. oglądanie filmu lub czytanie książki), ponieważ Wirtualna Rzeczywistość jest niezwykle angażująca. Przeniesienie obecności umysłowej w świat wirtualny, skutecznie i szybko odwraca uwagę od dyskomfortu. Analgetyczny efekt Wirtualnej Rzeczywistości wykracza jednak poza mechanizm odwracania uwagi, który jest tak skuteczny w bólu krótkotrwałym. Nieopanowany ból przewlekły odbija się na wszystkich aspektach życia, ma niekorzystny wpływ na zdrowie psychiczne, co z kolei potęguje doznania bólowe. Technologia Wirtualnej Rzeczywistości została zastosowana w urządzeniu medycznym VR TierOne przeznaczonym do terapii depresji, lęku i stresu. Istnieją naukowe opinie o tym, że jeśli interwencja VR zmniejsza stres, lęk i depresję, to może pomóc zmniejszać ból.
Łagodzenie dolegliwości innych niż ból za pomocą VR pozwala podnieść odporność pacjenta na przykre doznania. Terapia wirtualnym Ogrodem Odrodzenia proponowana przez VR TierOne może przynieść korzyści w kontroli bólu. Wirtualne oddziaływanie psychoterapeutyczne VR TierOne pozwala wzmocnić pacjenta, by ten nie czuł się bezradny wobec swoich dolegliwości i był skłonny podjąć działania niwelujące ból np. poprzez uczestnictwo w rehabilitacji. Percepcja bólu jest zależna nie tylko od czynników fizjologicznych, psychologicznych, ale również środowiskowych. Otoczenie może wpływać na nasilenie bądź redukcję bólu. Osoby przebywające w nieprzyjemnym miejscu, pozbawione wsparcia mają gorszy nastrój i niższą tolerancję bólu.
Dzięki VR możliwa jest zamierzona stymulacja zmysłowa i emocjonalna prowadząca do podniesienia nastroju, a w konsekwencji obniżenia bólu. Dostarczanie pozytywnych doświadczeń możliwe jest dzięki korzystnej zmianie otoczenia, o którą z VR nietrudno. Założenie mobilnych gogli relaksacyjnych VR TierOne GO umożliwia znalezienie się w sprzyjającym dobremu samopoczuciu otoczeniu przyrody. Przyjemne krajobrazy i dźwięki filmów relaksacyjnych VR 360° stwarzają doskonałe warunki do odpoczynku. W tych malowniczych okolicznościach, z pomocą wskazówek przewodnika-terapeuty następuje odprężenie psychofizyczne w oparciu o techniki oddechowe, relaksacyjne i medytacyjne. Wirtualna relaksacja pozwala na ograniczenie stanów zaostrzających ból. Gogle relaksacyjne VR TierOne GO mogą być stosowane jako metoda uzupełniająca radzenie sobie z bólem. Wirtualna Rzeczywistość użyta w rozwiązaniach VR TierOne i VR TierOne GO pozwala kontrolować ból za pomocą różnych mechanizmów: przez odwracanie uwagi, redukowania stresu i napięcia, budowanie dobrego samopoczucia, dostarczenie wsparcia i wzmocnienie sprawczości panowania nad bólem. Choć potencjał przeciwbólowy VR jest wciąż badany i rozwijany, warto mieć świadomość, że ta technologia już dziś służy osobom doświadczającym bólu oraz innych dolegliwości obniżających jakość życia.
