Ujawnione przez WHO dane potwierdzają, że w 2019 roku ludzie żyli o ponad 6 lat dłużej niż w roku 2000. Stajemy się długowieczni, ale i niepełnosprawni. Wzrasta bowiem zapadalność na choroby związane z wiekiem. Udar mózgu to choroba będąca najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u osób dorosłych. Choć każdy udar jest inny, a jego objawy zależne są od zajętego obszaru mózgu, to większość pacjentów musi zostać poddana rehabilitacji. Taki stan rzeczy pociąga za sobą finansowanie długotrwałego leczenia, rehabilitacji i opieki. Poza problemem dostępność rehabilitacji istnieje drugi, nie mniej ważny – brak motywacji chorego do działania na rzecz swojego zdrowia.
Długowieczni niepełnosprawni
Postęp medycyny ratunkowej sprawił, że przybywa osób dożywających sędziwego wieku mimo ciężkich chorób. Trzeba im zapewnić diagnostykę, leczenie, rehabilitację i opiekę. Koszty takich kompleksowych działań są wysokie zarówno dla państwa jak i dla rodzin chorego. Dlatego trzeba starać się ze wszystkich sił, aby dobrze wykorzystywać czas terapii i dążyć do jak największej sprawności pacjenta. Ścieżka do zdrowia po udarze jest długa i kręta. By uczynić człowieka ponownie sprawnym potrzeba wielu osób. W proces odzyskiwania zdrowia zaangażowane są całe zespoły udarowe oraz rodzina.
Liczy się czas
Już od wystąpienia pierwszych objawów udaru trzeba działać szybko. Po ustabilizowaniu pacjenta nie wolno dopuścić, by pacjent pozostawał zbyt długo unieruchomiony. Najbardziej dokuczliwą dysfunkcją po udarze jest niedowład kończyny górnej. Przywrócenie sprawności w tym obrębie jest kluczowe dla uzyskania niezależności. Problem braku motywacji u chorych seniorów, może wynikać z braku konieczności powrotu do pracy i życia zawodowego. Pacjenci często unikają angażowania niesprawnej kończyny w wykonywanie zadań. Nagle, czynności dnia codziennego, wykonywane dotąd z łatwością i bez wysiłku wymagają wielkiej pracy i zaangażowania. Z jednej strony prosta czynność, z drugiej niemożność sprostania rodzi irytację i obniżone poczucie własnej wartości. Powtarzanie banalnych ruchów pod okiem terapeuty jest konieczne i przynosi efekty, bowiem utrwala tzw. pamięć ruchową. Jeśli jednak pacjent uzna rehabilitację za bezcelową to pozostanie bierny. Wobec stanu fizycznego i psychicznego trudno oczekiwać, a jednak trzeba, że pacjent będzie współpracował. Mimo że podjęcie walki stawia na szali, to co najważniejsze, czyli zdrowie i sprawne funkcjonowanie, wcale nie jest łatwo wydobyć moc sprawczą chorego. Presja czasu sprawia, że bliscy uczestniczący w rehabilitacji zaczynają chorego zmuszać do ćwiczeń, co jest błędem.
Spiritus movens
Motywacja reguluje zachowanie w taki sposób, by doprowadzić do określonego celu. Wzbudza energię i aktywuje pacjenta do działania. Jednym z warunków pojawienia się motywacji jest wewnętrzne przekonanie pacjenta o tym, że odzyskanie zdrowia jest możliwe. Zespół zmęczenie poudarowego i mogąca stanowić jego część depresja poudarowa nie ułatwiają rehabilitacji. Taki stan psychiczny chorego jest wynikiem zarówno uszkodzenia mózgu, jak i reakcją na chorobę powodującą nagłą niepełnosprawność. Obecność stanów depresyjnych obniża motywację do rehabilitacji, co w efekcie pogarsza sprawność ruchową i utrwala depresję. Aby przerwać błędne koło niekorzystnej wzajemnej korelacji złego stanu fizycznego i psychicznego należy włączyć w proces odzyskiwania zdrowia opiekę psychologiczną. Kiedy pacjent jest osłabiony fizycznie i psychicznie, pozbawiony chęci działania, niezmiernie istotnym jest wsparcie chorego. Bliscy muszą stać się spiritus movens rehabilitacji chorego. Rodzina, przyjaciele i terapeuci muszą wspierać i mądrze motywować. W momencie wypisu z oddziału udarowego więcej niż połowa pacjentów pozostaje zależna od otoczenia. Dlatego opiekunowie powinni zostać uzbrojeni w wiedzę i nauczyć się podstawowych zasad postępowania z chorym. Trud opieki nad osobą niepełnosprawną czyni bliskich silnie zmotywowanymi do szukania rozwiązań terapeutycznych, to oni stają się inicjatorami i siłą napędową powrotu do zdrowia chorego. Poszukiwanym rozwiązaniem może być urządzenie medyczne VR TierOne ułatwiające pacjentom po udarze dostęp do terapii psychologicznej i jednocześnie usprawniającej kończyny górne.
Dobre wieści
Dobrą informacją, na której opiera się rehabilitacja chorego, jest naukowo potwierdzony neuroplastyczny potencjał mózgu niezależny od wieku i czasu zachorowania. To właśnie neuroplastyczność czyni powrót do zdrowia możliwym. Intensywność i prędkość zmian w mózgu jest jednak największa w krótkim czasie od zachorowania. Dlatego wprowadzona na czas terapia może zagwarantować satysfakcjonujące efekty. Poprzez terapię można kumulować zmiany plastyczne w mózgu np. poprzez powtarzany ruch. Procesy reorganizacji neuronalnej po udarze w miejscach graniczących z obszarem uszkodzonym dają efekty wczesnego zdrowienia. Moment, w którym pacjent zauważa poprawę jest kluczowy. Odzyskanie zdrowia zaczyna rysować się jako prawdopodobne. Proces rehabilitacji nie przebiega jednak ciągle w sposób wzrostowy. Faza plateau, następujące progresy i regresy, wpływają na labilność emocjonalną i motywacyjne kryzysy w tym długodystansowym marszu po zdrowie.
Rozwiązanie VR
Rehabilitacja pacjentów po udarze od początku prowadzona jest w myśl zasady, że każdy chory ma być tak traktowany, jakby miał odzyskać w pełni utracone funkcje. Dlatego w pierwszej kolejności niezbędna jest stymulacja, a nie kompensowanie deficytów chorego. Badania sugerują, że stymulujące ruchowo i emocjonalnie otoczenie wzmacnia efekt rehabilitacji. Obiecującym rozwiązaniem jest włączenie w rehabilitację poudarową rozwiązań VR. Stymulujące wirtualne środowisko sprawdza się jako uzupełnienie standardowej opieki. Na rynku istnieją rozwiązania VR skupiające się na odzyskiwaniu sprawności ruchowej pacjenta po udarze.
Udowodniony związek między słabą skutecznością rehabilitacji a obecnością depresji, ukierunkował uwagę twórców VR TierOne na warstwę psychologiczną i stworzenie takiej terapii, która wspiera aktywizację kończyn górnych i jednocześnie wspomaga leczenie lęków i depresji, blokujących postępy rehabilitacyjne. Pacjenci z objawami depresji i lęku nie wierzą w skuteczność rehabilitacji, osiągają słabsze wyniki, co utwierdza w nich przekonanie o nieskuteczności leczenia i obniża motywację. Wprowadzenie pacjenta do malowniczego wirtualnego świata odcina go od stresujących warunków szpitalnych. Oparta na założeniach psychoterapii ericksonowskiej terapia VR TierOne wydobywa moc sprawczą pacjenta za pomocą pozytywnych wzmocnień. Zaangażowanie w terapię i wykonywanie zadań, których efekty są zauważalne i w dodatku piękne, poprawia nastrój, motywuje i zachęca do rehabilitacji. Zastosowanie metafor sprawia, że pacjent sam dostrzega analogię obrazów i słów do swojego stanu zdrowia. Brak doświadczeń porażki powoduje, że u chorego zostaje wzbudzona motywacja. A własna skuteczność w terapii obrazowana za pomocą symboli pomaga utrzymać motywację w dłuższej perspektywie czasu.
