Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) zajmuje trzecie miejsce na liście chorób będących najczęstszą przyczyną zgonów na świecie[1]. Wyższa śmiertelność powodowana jest jedynie chorobą niedokrwienną serca i udarem mózgu. Według statystyk zdrowotnych Światowej Organizacja Zdrowia (WHO) w 2019 roku przewlekła obturacyjna choroba pozbawiła życia ponad 3 mln mieszkańców globu. Pacjentom, którzy mierzą się z tą przewlekłą chorobą powoli odbiera oddech, sprawność i samodzielność. To wiąże się z odczuwaniem lęku i wystąpieniem depresji, która obniża jakość życia i dodatkowo zwiększa śmiertelność. Chorzy potrzebują terapii łagodzącej skutki choroby w wymiarze fizycznym i co równie ważne psychicznym. Rehabilitację pacjentów z POChP skutecznie wspiera urządzenie medyczne VR TierOne.
Choroba powszechna i nieuleczalna
Szacuje się, że na POChP choruje około 251 mln osób na świecie.
Znajomość terminu POChP jest wciąż mała, ale jego rozwinięcie – przewlekła obturacyjna choroba płuc niesie sporą dawkę informacji. Wiemy, że dotyka płuc i jest długotrwała. Określenie obturacyjna (łacińskie obturo oznacza zatkać) wskazuje na utrudnienie przepływu powietrza przez drogi oddechowe spowodowane np. ich zwężeniem lub inną przeszkodą. Za ograniczenie przepływu powietrza w POChP odpowiadają zmiany patologiczne charakterystyczne dla przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc. W POChP mamy do czynienia z jednej strony z nadprodukcją śluzu i trudnością z jego usunięciem oraz ze zniszczeniem pęcherzyków płucnych. Nagromadzony śluz zwęża światło dróg oddechowych, a uszkodzone pęcherzyki płucne sprawiają, że płuca nie działają w sposób prawidłowy. Te dwa toczące się procesy składają się na POChP i zaburzają wymianę gazową. Wentylacja jest utrudniona, a pacjentowi łatwiej wykonać wdech niż wydech, ponieważ w uszkodzonych pęcherzykach płucnych może zalegać spora ilość powietrza, którego nie sposób naturalnie usunąć. Obturacja w przebiegu POChP nie jest całkowicie odwracalna. Zaistniałych uszkodzeń nie można już cofnąć. Nie istnieje lekarstwo mogące wyeliminować chorobę, zatem mamy do czynienia z chorobą nieuleczalną. Nie brzmi to optymistycznie, ale nie oznacza, że nie można spowolnić przebiegu choroby, zmniejszyć uciążliwych objawów i poprawić jakości życia pacjentów.
Nie puszczaj zdrowia z dymem
Palenie tytoniu odpowiada za 80-90% przypadków POChP.
Na pewno słyszałeś o szkodliwości palenia tytoniu. Jeśli palisz papierosy, a kampanie zachęcające do rzucenia tego nałogu jeszcze Cię do tego nie przekonały, mogą to zrobić uciążliwe objawy POChP, których jednak nie chciałbyś doświadczyć. Dym papierosowy jest głównym winowajcą choroby. Więc nie puszczaj zdrowia z dymem i rzuć palenie! Inne czynniki sprawcze przyczyniające się do rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc to: przebyte ciężkie infekcje dróg oddechowych oraz astma w dzieciństwie, zanieczyszczone powietrze, pyły, opary, chemikalia. Choroba może mieć podłoże zawodowe. Szkodliwymi czynnikami spotykanymi w środowisku pracy są pyły (węglowy, z bawełny, ze zbóż, wolna krzemionka), które inhalowane mogą doprowadzić do POChP. Wyjątkowo rzadko przewlekła obturacyjna choroba płuc może być uwarunkowana genetycznym niedoborem alfa-1 antytrypsyny – enzymu wytwarzanego przez wątrobę. Palenie tytoniu w połączeniu z posiadaniem takiego defektu genetycznego skutkuje pojawieniem się problemów oddechowych już przed ukończeniem 40. roku życia. POChP rozwija się stopniowo, i częstokroć jest wynikiem połączenia czynników ryzyka. Przez lata choroba nie daje niepokojących objawów, przebiega w sposób nieuświadomiony i diagnozowana jest późno, przeważnie w 6 dekadzie życia. Gdy zaczynają się trudności z oddychaniem, które skłaniają do wizyty lekarskiej, choroba jest już zaawansowana, a płucom brakuje rezerw oddechowych.
Życie na pół gwizdka
Chory na POChP traci 3 razy szybciej rezerwy oddechowe niż osoba zdrowa.
W odpowiedzi na działanie czynników szkodliwych dochodzi w płucach i oskrzelach do nadmiernej reakcji zapalnej, a w konsekwencji do utraty ich funkcji. Utrata czynnego miąższu płucnego, zmiany strukturalne – utrata sprężystości w obrębie dróg oddechowych powodują, że pacjent obserwuje u siebie:
- duszność w trakcie niewielkiego wysiłku, z czasem także w spoczynku,
- trudności w oddychaniu,
- kaszel,
- odkrztuszanie plwociny,
- zmęczenie.
W początkowej fazie pacjenci palący papierosy uważają takie objawy za normalną konsekwencję palenia papierosów lub starzenia się i nie zgłaszają ich lekarzowi. Gorsza wydolność oddechowa przekłada się na nietolerancję wysiłku. Pacjenci z obawy przed wystąpieniem duszności unikają nadmiernej aktywności, rezygnują z zainteresowań i przestają żyć pełnią życia. POChP to nie tylko choroba układu oddechowego, to choroba ogólnoustrojowa. Obok wymienianych przez pacjenta objawów, stwierdza się objawy przedmiotowe, do których należą:
- zmiany osłuchowe: świsty, furczenie, ściszenie szmeru oddechowego pęcherzykowego,
- wdechowe ustawienie klatki piersiowej – klatka piersiowa beczkowata,
- charakterystyczny sposób oddychania: wydech przez „zasznurowane” usta,
- palce młoteczkowane,
- zaciąganie międzyżebrzy przy wdechu,
- sinica.
W trakcie trwania choroby dochodzi do spadku masy ciała, utraty siły mięśniowej i niedotlenienia. Na podstawie obrazu klinicznego z dużym prawdopodobieństwem można podejrzewać POChP, ale złotym standardem w rozpoznawaniu i monitorowaniu choroby jest prosta do wykonania i bezbolesna spirometria. Wynik badania spirometrycznego pozwala potwierdzić podejrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz pomaga określić stopień jej zaawansowania, co ułatwia decyzje terapeutyczne.
Profilaktyka zaostrzeń POChP
Sezon zimowy to czas najczęstszych zaostrzeń POChP.
Choroba poddaje się profilaktyce i leczeniu przeciwdziałającym zaostrzeniom. Każde zaostrzenie POChP to spadek czynności płuc i obniżenie jakości życia. Leczenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc wiąże się ze stosowaniem farmakoterapii – m.in. leków rozszerzających oskrzela i kortykosteroidów oraz tlenoterapii, która wiąże się z używaniem aparatów tlenowych. Pacjenci oprócz stosowania leków muszą uważać na czynniki zaostrzające przebieg choroby. Unikać narażenia na dym tytoniowy, zanieczyszczone, mroźne lub zbyt wilgotne powietrze. Koniecznym jest minimalizowanie ryzyka wystąpienia wirusowych chorób układu oddechowego. Choroby wywołane przez wirusy oddechowe mogą mieć cięższy przebieg u pacjentów z POChP. Dlatego, zgodnie z zaleceniami WHO, chorzy powinni zaszczepić się przeciwko zapaleniu płuc, grypie i koronawirusowi.
Przeciwdziałanie lękowi i depresji
Lęk występuje u 21-96%, a depresja u 27-79% chorych na POChP[2].
Negatywne objawy psychologiczne towarzyszące POChP mogą mieć źródło w samej diagnozie nieuleczalnej choroby. Reakcją na ciężką chorobę może być poczucie beznadziei. Mierzenie się z postępującą dolegliwością i słabnącą sprawnością mogą stać się czynnikami depresjogennymi. Konieczność rozstania się z nałogiem palenia papierosów oraz modyfikacja stylu życia może być obciążeniem w wymiarze psychicznym. Przewlekły charakter choroby jest źródłem stresu oraz często notowanego w POChP nadmiernego lęku i depresji. Zaburzenia lękowe i depresyjne wpływają negatywnie na leczenie każdej choroby, z którą współwystępują. Pacjenci z objawami depresji gorzej współpracują, czym pogarszają swój stan zdrowia. W przypadku chorych na POChP lęk nasila uczucie duszności, która wtórnie przyczynia się do powstania lęku. Przeciwdziałanie reagowaniu lękowemu jest istotne w zapobieganiu zaostrzeniom choroby, hospitalizacji z tego tytułu i inwalidztwu oddechowemu. Pobyty w szpitalu oraz napady duszności są zrozumiałym źródłem stresu. Napady kaszlu mogą stać się źródłem wstydu i izolacji. Dlatego także ze względu na dobrostan psychiczny tak ważne jest zapobieganie zaostrzeniom choroby. Doświadczana przez pacjentów duszności, lęk i depresja ograniczają potrzebną aktywność fizyczną. Zaprzestanie ćwiczeń z powodu złego stanu psychicznego to oczywiście niekorzystna sytuacja. Dlatego tak ważnym elementem obok leczenia, rehabilitacji oddechowej i ogólnousprawniającej pacjentów z POChP jest włączenie opieki psychologicznej. Rokowanie w POChP w dużej mierze zależy od przestrzegania zaleceń i regularnego stosowania leków, co stanowi problem w przypadku chorych ze stanami depresyjnymi i lękowymi. W celu poprawy kondycji psychofizycznej pacjentów oddziałów pulmonologicznych stosuje się techniki relaksacyjne, psychoedukację i psychoterapię.
Rehabilitacja pulmonologiczna z VR TierOne
VR TierOne redukuje lęk i depresję o 37%.
Walory środowiska wirtualnego VR TierOne znajdują zastosowanie w leczeniu osób ciężko chorych, którym zły stan psychiczny uniemożliwia czerpanie pełni korzyści z rehabilitacji. Urządzenie medyczne VR TierOne pozwala na zanurzenie pacjentów z POChP w immersyjnym świecie VR. W ten sposób poprawie ulega kondycja psychiczna chorych, co stwarza potencjał do rehabilitacji w świecie rzeczywistym. Terapia prowadzona w wirtualnym świecie wspiera chorego i pozwala lepiej radzić sobie z trudami choroby, wzmacnia motywację do pracy nad poprawą stanu zdrowia. Zawarte w terapii wirtualnej elementy relaksacyjne wpływają na poczucie równowagi psychicznej. Dzięki oddziaływaniu psychoterapeutycznemu w wirtualnym świecie prowadzona rehabilitacja pulmonologiczna ma większą efektywność i korzystnie wpływa na stan psychosomatyczny pacjentów cierpiących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Badania dowiodły, że zastosowanie VR TierOne w rehabilitacji osób z POChP skuteczniej niż tradycyjne metody relaksacyjne zmniejsza objawy lęku i depresji, co wpływa na lepsze rokowanie, samopoczucie i funkcjonowanie chorych. Dzięki nowatorskiemu rozwiązaniu VR TierOne obciążenie chorobą POChP zmniejsza się na poziomie indywidualnym, społecznym i służby zdrowia.
