Zaburzenia lękowe (z ang. anxiety disorders) należą do najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń psychicznych. Objawem osiowym tej grupy zaburzeń jest lęk doświadczany na poziomie psychicznym i fizycznym. Lęk jest najczęstszym symptomem współtowarzyszącym depresji i podobnie jak ona występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Zaburzenia lękowe i depresyjne mogą występować wraz z chorobami somatycznymi, będąc ich przyczyną lub skutkiem. W sytuacji choroby objawy lęku i depresji nie tylko utrudniają funkcjonowanie, ale również opóźniają zdrowienie. Towarzyszące pacjentom stany lękowe wpływają niekorzystnie na przebieg leczenia. Dzięki VR TierOne terapia zaburzeń lękowych osób chorych, hospitalizowanych i rehabilitowanych może odbywać się w Wirtualnej Rzeczywistości.
Irracjonalny lęk
Strach i lęk odczuwane są jako silne pobudzenie emocjonalne z towarzyszącymi objawami fizycznymi. Odczuwanie strachu jest doznaniem przykrym, jednak niesie pozytywną wartość dla człowieka. Wygenerowany przez mózg strach ma za zadanie utrzymać nas przy życiu i pomóc w sytuacji zagrażającej naszemu istnieniu. Strach wiąże się z realnym zagrożeniem, w przeciwieństwie do lęku, który indukowany jest przez irracjonalne zagrożenie. Lęk wywołuje kaskadę objawów stawiających organizm w stanie gotowości, mimo że nie ma ku temu racjonalnej potrzeby. Reakcja fizjologiczna powstaje na skutek interpretacji danej sytuacji jako zagrażającej i wywołującej lęk. Konsekwencją myśli nacechowanych obawami jest pobudzenie części współczulnej autonomicznego układu nerwowego, który aktywuje się niezależnie od realności bodźca. Doznawanie lęku jest zatem wynikiem przekonania, nie zaś stanu faktycznego.
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia lękowe to taki stan, w którym lęku jest za dużo i jest on niewspółmierny do okoliczności. Lęk staje się zaburzeniem, gdy paraliżuje życie człowieka. Zaburzenie lękowe nie są jednorodną grupą zaburzeń, mogą przybrać postać:
- fobii swoistych i społecznych o intensywnym lęku,
- ataków paniki o krótkotrwałym charakterze lęku,
- zespołu lęku uogólnionego (z ang. generalized anxiety disorder, GAD), w którym uczucie niepokoju utrzymuje się przez większość czasu,
- zespołu stresu pourazowego (z ang. post-traumatic stress disorder, PTSD) powstałego pod wpływem traumatycznych zdarzeń,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego (z ang. obsessive-compulsive disorder, OCD) związanego z natrętnymi myślami i czynnościami.
Osoba z zaburzeniami lękowymi doświadcza lęku na czterech poziomach: emocjonalnym, poznawczym, somatycznym i behawioralnym. W sferze emocji pojawia się obawa, poczucie zagrożenia, uczucie przerażenia, wewnętrzny niepokój oraz wzmożona czujność. Pozostawanie w stanie napięcia i wyczekiwania na niejasne zagrożenie wpływa na obniżenie zdolności poznawczych, powodując trudności w koncentracji oraz zmęczenie intelektualne. Lęk jest nieprzyjemnym doświadczeniem ogólnoustrojowym, dlatego behawioralną manifestacją jest unikanie lękowego bodźca. Takie zachowanie obejmuje zarówno unikanie sytuacji, przedmiotów oraz w szerszym kontekście unikanie emocjonalne. Unikanie pomaga wprawdzie chwilowo zredukować lęk, ale nie stanowi skutecznego rozwiązania.
Terapia lęku
Zaburzenia lękowe można leczyć stosując farmakoterapię w postaci leków anksjolitycznych (przeciwlękowych), za pomocą psychoterapii i metod relaksacyjnych. Relaksacja w terapii zaburzeń lękowych ma ogromne znaczenie, ponieważ zapewnia odpowiednią higienę psychiczną. Brak odpoczynku, a nawet nieumiejętne oddychanie powoduje nieprawidłową pracę układu nerwowego objawiającą się stanami lękowymi. Oparta na relaksacji i psychoterapii ericksonowskiej terapia VR TierOne jest niefarmakologiczną metodą pomocną w niwelowaniu stanów lękowych.
Za pomocą urządzenia medycznego VR TierOne można przeprowadzić terapię, która sprawdza się szczególnie w przypadku zespołu stresu pourazowego spowodowanego nagłym doświadczeniem ciężkiej choroby zagrażającej życiu, jak na przykład zawał serca, udar mózgu lub COVID-19. Nadmierny lęk uniemożliwia pacjentom odzyskać zdrowie, utrudnia efektywne leczenie i stoi na przeszkodzie w pracy z pacjentem podczas rehabilitacji. Lęk zaostrza stany chorobowe, w wyniku czego pacjenci częściej wymagają hospitalizacji. Terapia VR TierOne jest skuteczna w leczeniu lęku podczas rehabilitacji neurologicznej, kardiologicznej i pulmonologicznej, ponieważ:
- wprowadza pacjenta w stan relaksu
Pobyt w wirtualnym Ogrodzie Odrodzenia stwarza idealne warunki dla wyciszenia części współczulnej układu nerwowego. W stanie relaksu aktywizuje się układu przywspółczulny odpowiedzialny za odpoczynek, regenerację, rozluźnienie i magazynowanie sił organizmu. Duża ilość stresu i lęku na co dzień wymaga zrównoważenia w postaci odpowiedniej ilości relaksu niezbędnego dla zachowania dobrej kondycji psychicznej. Pobudzenie psychoruchowe powodowane lękiem, oczekiwanie w napięciu na wyimaginowanie zagrożenie wiąże się z wydatkiem energetycznym, dlatego jest wyczerpujące psychofizycznie.
- pomaga ograniczyć stres
Ograniczenie źródeł zbędnego stresu jest równie ważne jak niwelowanie jego skutków. Istnieje zależność między stresem a lękiem. Chroniczny stres może wywołać ekstremalny poziom lęku, powodując zaburzenia lękowe. Stres zajmuje czołową pozycję czynnika patogenetycznego zarówno dla zaburzeń lękowych jak i depresji, dlatego niwelowanie stresu przynosi dobrodziejstwa zdrowiu psychicznemu i fizycznemu. Wirtualna strefa terapeutyczna pozbawiona jest stresogennych czynników. Odcięcie dopływu stresorów z zewnątrz i zanurzenie w przyjaznym wirtualnym środowisku pozwala pacjentowi nabrać dystansu do codziennego stresu, trosk i obaw.
- skłania do refleksji
Panowanie nad myślami i emocjami pozwala zniwelować somatyczne objawy lęku wynikające z nadmiernej aktywności układu nerwowego. Terapeutyczny przekaz obfitujący w metafory i symbole skłania do refleksji i zmiany przekonań o danej sytuacji. Przepełnieni lękiem pacjenci unikają przeżywania trudnych emocji i nie dopuszczają ich do głosu. Podróż w głąb siebie, konfrontacja z własnymi emocjami, choć początkowo może być trudna, pomaga poczuć swobodę i radość. Terapia wzmacnia samoświadomość i ułatwia zmienić myśli lękowe na te o pozytywnym zabarwieniu, które będą sprzyjały zdrowiu.
- wzmacnia wiarę pacjenta w swoje możliwości
Brak pewności siebie może być źródłem lęku i odwrotnie zaburzenia lękowe mogą przyczynić się do niskiego poczucia własnej wartości. Niska samoocena skutkuje niepodejmowaniem przez chorego wyzwań z obawy przed niepowodzeniem. Osoba z zaburzeniami lękowymi nie wierzy we własne siły. Wirtualny terapeuta snuje opowieść, która skupia się na uświadomieniu pacjentowi jego własnych zasobów i wydobyciu sił wewnętrznych pacjenta. Wirtualna terapia wspiera i motywuje pacjenta, aby podjął działanie, realizował cele i nie zaniżał swoich oczekiwań
- pomaga skoncentrować się
Lęk i towarzysząca mu gonitwa myśli ogranicza zdolność skupienia się chorego na chwili obecnej. Podczas immersyjnej terapii w wirtualnym świecie pacjent jest całym sobą „tu i teraz”, przestaje koncentrować się na nadmiernych obawach i zamartwianiu się. Dwudziestominutowa sesja terapeutyczna jest optymalnym czasem na praktykę uważności i spokojne odczuwanie teraźniejszości.
- poprawia samopoczucie
Pacjenci z lękiem wolnopłynącym znajdują się w stanie ciągłego dyskomfortu psychicznego. Chorych z lękiem cechuje narzekanie i tworzenie katastroficznych scenariuszy wydarzeń, które podtrzymują lęk i złe samopoczucie psychiczne. Pacjenci żyją przeszłością i projekcją pesymistycznej przyszłości. Zatrzymanie się na czas terapii w teraźniejszości, w pięknym otoczeniu wirtualnego ogrodu, przeciwdziała kumulacji złych emocji i przynosi dobre samopoczucie.
- wprowadza harmonię
Obrazy, zadania i dźwięki przynoszą odprężenie, podczas którego mózg generuje fale alfa charakterystyczne dla stanu spokoju i czujnego relaksu. W stanie alfa praca obu półkul mózgowych jest zsynchronizowana, co przekłada się na odczuwanie harmonii umysłu i ciała. Obniża się natomiast ilość fal mózgowych beta wywołujących uczucie dręczącego niepokoju.
- wspomaga rekonwalescencję
Chorzy ze stanami lękowymi często rezygnują z zaplanowanego leczenia i rehabilitacji, mimo iż takie działania są im potrzebne. Pacjent chciałby wyzdrowieć, ale przepełniające go obawy i czarne myśli każą mu zrezygnować ze starań o własne zdrowie. Dlatego zaburzenia lękowe przeszkadzają i szkodzą człowiekowi. Terapia lęku przywraca energię i siłę, aby kontynuować rehabilitację i aktywnie w niej uczestniczyć. VR TierOne pozwala na rekonwalescencję przebiegającą bez lęku, we właściwym tempie i we właściwym czasie.
