Doniesienia WHO dotyczące udaru są niepokojące. Udar mózgu co roku dotyka 15 milionów osób na świecie, aż 5 milionów z nich umiera, a kolejne 5 milionów staje się osobami trwale niepełnosprawnymi. Tak wysoki odsetek niepełnosprawnych po incydencie mózgowym ma związek z depresją poudarową blokującą proces rehabilitacji. Depresja u pacjentów poważnie chorych somatycznie jest zjawiskiem wpływającym niekorzystnie na procesy zdrowienia. Dlatego tak ważne jest zachowanie czujność wobec przejawów depresji w procesie usprawniania po udarze oraz podjęcie możliwie jak najszybciej odpowiedniej terapii. Leczenie depresji po udarze i odzyskiwanie sprawności z powodzeniem wspiera urządzenie medyczne VR TierOne.
Rozwój depresji po udarze
Wydawać by się mogło, że sam fakt przebycia udaru jako ciężkiego przeżycia jest wystarczającym powodem powstania depresji u pacjenta. Gwałtowne pogorszenie funkcjonowania fizycznego oraz intelektualnego, utrata zdolności komunikacji i ekspresji rzutuje na zdrowie psychiczne pacjenta po udarze. Jednak psychologiczny mechanizm nie jest jedynym. W przypadku depresji poudarowej zwanej także PSD (z ang. Post Stroke Depression) mamy do czynienia z uszkodzeniem struktur mózg i deficytami neuroprzekaźników, a zatem mechanizmem biologicznym depresji. Kolejnym czynnikiem jest mechanizm społeczny, a zatem pozostawanie bez wsparcia w czasie choroby, ograniczone funkcjonowanie w społeczeństwie po udarze. Nałożenie się mechanizmów sprzyja rozwojowi PSD. Chociaż istnieją teorie promujące jednostronnie wybrane mechanizmy, należy uznać, że rozwój depresji po udarze to wieloaspektowa kwestia. Depresja po udarze może wystąpić w każdej fazie udaru. Z reguły nasilenie objawów jest łagodne lub umiarkowane, co wystarcza, by stać się przeszkodą w odzyskiwaniu zdrowia. Człowiek stanowi nierozerwalną całość, dlatego poprawa w zakresie stanu psychicznego pacjenta po udarze zwiększa szansę na poprawę funkcji ruchowych.
Depresja przeszkodą w rehabilitacji
Szczyt zachorowań na depresję po udarze przypada na okres 3-6 miesięcy od udaru. W tym samym okresie działania rehabilitacyjne mogą przynieść najlepsze rezultaty. Jednak obecność depresji nie pozwala na pełne zaangażowanie się w rehabilitację. Nie wystarczy przecież obecność gotowego do działania fizjoterapeuty, potrzeba aktywności ze strony pacjenta. PSD objawia się:
- spadkiem poziomu motywacji,
- zmęczeniem,
- niskim poziomem energii,
- apatią,
- poczuciem braku sprawczości,
- negatywną wizją siebie, teraźniejszości i przyszłości.
Depresja sprawia, że rehabilitacja jawi się choremu jako bezcelowa. Wobec czego trudno nawiązać medykom współpracę z chorym i uzyskać najkorzystniejsze efekty. Niesprawny po udarze człowiek potrzebuje rehabilitacji, jednak jego stan psychiczny nie pozwala na powtarzanie ćwiczeń i czerpanie korzyści z nich płynących. Depresja jako powikłanie udaru wpływa przede wszystkim na zdrowie i życie chorego, jednak zauważyć trzeba, że depresja po udarze to także obciążenie dla osób zaangażowanych w rehabilitację i opiekę nad chorym.
Leczenie depresji po udarze nie różni się od ogólnie przyjętych zasad leczenia depresji, stosuje się farmakoterapię i psychoterapię, jednak leczenie musi uwzględniać ciężki stan somatyczny pacjenta. Farmakoterapia nie zadziała natychmiast, dlatego nie może być zastosowana jako forma doraźnego leczenia depresji. Należy szukać odpowiednich rozwiązań, zwracając uwagę na tradycyjne oraz nowoczesne metody leczenia depresji. Dla osób po udarze została opracowana terapia VR TierOne wspierająca leczenie depresji za pomocą Wirtualnej Rzeczywistości.
Terapia depresji za pomocą VR
Zaburzenia ruchowe po udarze są charakterystyczne i dojmujące, jednak to nie jedyne problemy chorego. Zaburzenia poznawcze i emocjonalne sprawiają, że chory nie jest w stanie współpracować, co przekłada się na słabe efekty rehabilitacji. Dlatego jeśli istnieją ku temu przesłanki, równolegle z terapią ruchową powinna być prowadzona terapia zaburzeń depresyjnych. Terapia depresji po udarze jest niezbędna dla prawidłowej jakościowo rehabilitacji i pełnego wykorzystania okna terapeutycznego. Depresja po udarze mocno manifestuje się brakiem motywacji chorego do ćwiczeń, poczuciem bezcelowości działania. Wzmocnienie wiary chorego w jego własne kompetencje jest kluczowe w długofalowym procesie powrotu do zdrowia. Motywowanie to trudne zadanie, które spada na rodzinę chorego oraz na fizjoterapeutów pracujących bezpośrednio z pacjentem. Wskazanym jest, by pacjent został objęty profesjonalną opieką specjalisty zdrowia psychicznego, jednak w praktyce nie zawsze jest to możliwe dla wszystkich pacjentów, którzy tego potrzebują. Im szybciej chory będzie w stanie podjąć współodpowiedzialność za własne zdrowie poprzez aktywną postawę, tym lepiej dla niego samego. Chorzy w stanie depresji są wyczuleni na negatywne sygnały, które do nich docierają, dlatego jako osoba będąca w otoczeniu chorego nigdy nie wyrażaj głośno zwątpienia w sens rehabilitacji, leczenia i terapii.
W Wirtualnej Rzeczywistości chory otoczony zostaje życzliwością, zrozumieniem, pozytywnymi bodźcami, kojącym krajobrazem i dźwiękiem. W tych sprzyjających dobremu samopoczuciu warunkach, jakże odmiennych od szpitalnych, przeprowadzona zostaje sesja terapeutyczna. Terapia VR TierOne zaplanowana została jako krótka interwencja psychologiczna. Już jeden cykl terapeutyczny (złożony z 8 sesji) jest w stanie poprawić stan psychiczny chorego. Co ważne, poprawa samopoczucia osób chorych poddanych terapii utrzymuje się po zakończeniu cyklu. Terapia wspomagająca leczenie depresji w Wirtualnej Rzeczywistości została skonstruowana tak, aby:
- poprawić nastrój chorego po udarze,
- zredukować towarzyszący stres i lęk,
- zwiększyć poczucie sprawczości,
- wzmocnić wewnętrzne siły pacjenta,
- wspierać funkcje poznawcze,
- wzbudzać motywację do prozdrowotnych działań,
- budować empatię dla samego siebie,
- podnieść akceptację swojego stanu,
- dodatkowo aktywizować kończyny górne.
Po udarze mózgu pacjenta czeka sporo pracy. Usprawnianie zwykle wiąże się z wysiłkiem i bólem. W kompleksowej rehabilitacji po udarze, terapia VR TierOne jawi się jako przyjemne doświadczenie, jednak wymagające zaangażowania na poziomie emocjonalnym, poznawczym i kinestetycznym. Wizyta w wirtualnym Ogrodzie Odrodzenia redukuje objawy depresji poudarowej, a także obniża poziom towarzyszącego stresu i lęku. Podczas kolejnych sesji terapeutycznych VR TierOne, uruchomiony zostaje proces przemian, dzięki czemu chorzy nabierają psychicznych sił do dalszej pracy nad swoim zdrowiem w świecie wirtualnym i realnym.
