Postrzegane poczucie własnej skuteczności (z ang. perceived self-efficacy) to kluczowe pojęcie w psychologii zdrowia, ponieważ sprzyja wprowadzaniu prozdrowotnych zmian. Wiara we własną skuteczność wpływa na radzenie sobie z chorobą i realnie sprzyja osiąganiu celów zdrowotnych. Zwiększanie poczucia mocy sprawczej u pacjenta wpływa na skuteczność rehabilitacji oraz poprawę nastroju.
Poczucie własnej skuteczności
Koncepcję poczucia własnej skuteczności skonstruował kanadyjski psycholog Albert Bandura. Pojęcie to oznacza przeświadczenie jednostki o własnej zdolności do sprostania wydarzeniom otaczającej rzeczywistości. O poczuciu własnej skuteczności można powiedzieć, że jest przekonaniem co do powodzenia własnego działania. Osoby z wysokim poczuciem własnej skuteczności przejawiają nadzieję na sukces w swoim działaniu. Pacjentom z niskim oglądem na własną sprawczość towarzyszy poczucie beznadziei i obniżony nastrój, brak wiary we własne siły i w sens podejmowanych działań. Niskie poczucie własnej skuteczności wiąże się z depresją, lękiem i bezradnością. W kontekście rehabilitacji poziom poczucia własnej sprawczości zadecyduje o tym, czy pacjent podejmie zadanie, włoży w nie wysiłek i będzie wytrwały w jego realizacji.
Skuteczny pacjent w rehabilitacji
O skuteczności pacjenta nie myślimy zbyt często mówiąc o powodzeniu leczenia i rehabilitacji. Skupiamy się raczej na skuteczności leków, metod i działań medycznych. Aby proces zdrowienia przebiegał pomyślnie niezbędna jest także aktywna postawa pacjenta. W procesie rehabilitacji osoba chora nie jest przecież biernym odbiorcą usługi. Dla uzyskania najlepszych efektów potrzebna jest współpraca pacjenta, wytrwałość oraz duże poczucie własnego wpływu na rezultat. Pacjent musi przejawiać przekonanie o własnej skuteczności. Nawet w chorobie człowiek jest w stanie kreślić przed sobą cele i zaangażować się w działanie, o ile żywe jest u niego poczucie sprawstwa. Im wyższe poczucie własnej skuteczności tym wyższa motywacja do działania i lepsze osiągnięcia. Pacjent posiadający wysokie poczucie własnej skuteczności stosuje się do zaleceń lekarskich, jest wytrwały w realizacji koniecznych dla zdrowia działań. Pacjent z niską oceną swoich kompetencji łatwo rezygnuje z podejmowania wysiłku, prezentuje bezradną postawę, nie potrafi zainicjować działania, ani kontynuować zaleceń. Przekonanie o braku własnego wpływu na proces zdrowienia jest powodem niskiego poziomu uczestnictwa pacjenta w rehabilitacji. Współpraca z pacjentem o niskim potencjale do działania jest trudna dla rehabilitantów, a efekty rehabilitacji słabe.
Specjaliści potwierdzają: samoskuteczność i depresja koreluje z wynikami rehabilitacji
Zgłębieniem związku między poczuciem własnej skuteczności, depresją i wynikami rehabilitacji zajęli się włoscy badacze. Badania przeprowadzone na osobach rehabilitowanych po udarze z depresją wykazały, iż pacjenci z wysoką samoskutecznością szybciej i w większym stopniu uzyskują poprawę w rehabilitacji. Uzyskana poprawa funkcjonalna wpływa pozytywnie na nastrój. Podobne wnioski sformułował polski zespół badawczy oceniający rolę poczucia własnej skuteczności w procesie rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu. W polskich badaniach wskazano na potrzebę wzmacniania poczucia własnej skuteczności osób rehabilitowanych jako klucz do sukcesu rehabilitacyjnego. Wysoka ocena własnego sprawstwa pozwala na przyjęcie skutecznych strategii rozwiązywania problemów w procesie zdrowienia. Silne przekonanie o własnej skuteczności sprzyja pokonywaniu przeszkód i ma wpływa na jakość życia pacjentów.
Wzmocnienie poczucie własnej sprawczości
Samoskuteczność pacjenta można wzmacniać. Na zwiększenie poczucia własnej skuteczność wpływają:
- Sukcesy – nawet niewielkie osiągnięcia kształtują poczucie skuteczności pacjenta. Odnoszone sukcesy rozbudzają nadzieję na kolejne zwycięstwa.
- Perswazja – akcentowanie słowne drobnych sukcesów wzbudza poczucia skuteczności. Informacja zwrotna w formie uzasadnionej pochwały przekazana przez autorytet pozwala podtrzymać motywację w działaniu.
- Emocje – dobry nastrój i spokój towarzyszący zadaniu sprzyjają podwyższaniu poczucia własnej skuteczności.
- Doświadczenie – samoskuteczność kształtuje się przez zbierane doświadczenie. Doświadczenie sukcesów zwiększa poczucie własnej skuteczności.
Poprawa samoskuteczność z VR TierOne
W procesie kompleksowej rehabilitacji nie można zapomnieć o wspieraniu psychiki pacjenta i wzmacnianiu jego samoskuteczności. Terapia VR TierOne pobudza zasoby wewnętrzne, uruchamia siłę napędową oraz poprawia nastrój. Stosując urządzenie medyczne VR TierOne można uzyskać lepsze efekty rehabilitacji w krótszym czasie. Dzieje się tak, ponieważ cykl 8 sesji terapeutycznych VR TierOne wzmacnia świadomość chorego co do własnych zasobów, uruchamiając moc sprawczą chorego. Doświadczenie sukcesów w kolejnych sesjach terapeutycznych oraz sugestie słowne są źródłem wzrostu poczucie własnej sprawczości. Wirtualna Rzeczywistość wspiera pozytywne emocje i umożliwia doświadczenie własnych sukcesów. Każde zrealizowane z powodzeniem zadanie w wirtualnym Ogrodzie Odrodzenia staje się paliwem do realizacji następnych zadań w świecie relanym. Rezultatem jest wzrost poczucia własnej skuteczności, wzrost motywacji, proaktywna postawa, nastawienie na współpracę i przejęcie odpowiedzialności za swoje zdrowie.
