Depresja może pojawić się w formie nietypowej, w której obniżony nastrój typowy dla depresji nie dominuje. Objawy depresji ukrywają się pod postacią takich symptomów ze strony ciała oraz psychiki, które z reguły towarzyszą innym chorobom. To nietypowo objawiające się zaburzenie depresyjne określane jest terminem depresji maskowanej lub depresji somatycznej. Osoby cierpiące na depresję maskowaną mogą nie odczuwać typowego dla depresji przygnębienia i smutku, lecz nasilające się objawy somatyczne zmuszające do wizyty lekarskiej. Gdy kolejne badania nic nie wykazują, a leczenie objawowe jest nieskuteczne, można podejrzewać, że przyczyną objawów jest dobrze zamaskowana depresja.
Depresja maskowana klasyfikowana jest w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 w kategorii „inne epizody depresyjne”, w której wymienia się epizody depresji maskowanej. Depresja somatyczna, w odróżnieniu od klasycznej depresji, manifestuje swoją obecność fizycznie. Objawy depresji maskowanej nazywane są maskami zaburzeń depresyjnych. Ukryte za maskami symptomy sprawiają, że upatrujemy źródła swoich problemów zdrowotnych zupełnie gdzie indziej, ze zdziwieniem przyjmując diagnozę o depresji. Nieswoiste objawy depresji maskowanej są powodem trudności diagnostycznych. Objawy przysłaniają prawdziwy stan psychiki. Lekarz ma niełatwe zadanie odsłonięcia prawdziwego oblicza dolegliwości, ale warto, bo zdemaskowaną chorobę skuteczniej się leczy. Można wyróżnić pięć masek, pod którymi lubi ukrywać się depresja.
Maska psychopatologiczna
Depresja maskowana nazywa także depresja ukrytą, może dawać objawy charakterystyczne dla innych chorób o podłożu psychicznym. Wymienia się tu natrętne myśli, jadłowstręt psychiczny, fobie, zaburzenia lękowe i ataki paniki. Częstą przypadłością jest agorafobia, przez którą chorzy unikają wyjść z domu oraz przebywania w zatłoczonych miejscach. Niektórzy pacjenci z depresją maskowaną, obserwując swoje objawy np. nachodzące obsesyjne myśli, są przekonani, że chorują na nerwicę.
Maska psychosomatyczna
Depresja może ukrywać się pod postacią różnorodnych symptomów płynących ze strony ciała. Objawy z różnych narządów nazywamy objawami wegetatywnymi. Pacjent może skarżyć się na świąd skóry, parestezje (mrowienie, drętwienie), skurcze mięśni, zmiany ciśnienia krwi, problemy z przełykaniem, kłopoty z trawieniem (nudności, zaparcia, biegunki, kolki) oraz zaburzenia wzroku. Chory może odczuwać męczliwość i skarżyć się na osłabioną pamięć i koncentrację. Zaburzenia cyklu miesięcznego u kobiet i erekcji u mężczyzn mogą także mieć związek z depresją. Potencjalnym predyktorem depresji maskowanej są dysfunkcje seksualne.
Maska bólowa
Osoby cierpiące na depresję maskowaną często skarżą się na bóle głowy, serca i klatki piersiowej, mięśni karku, ramion i barku, bóle brzucha, nerwów oraz narządów płciowych. Występowanie bólów często mylnie brane jest za migrenę, podejrzenie zawału serca, neuralgie nerwu trójdzielnego, kulszowego, międzyżebrowego. Nasilenie bólu może być tak duże, że przysłania subtelniejsze objawy depresji, prowadząc do pomyłki w diagnozie i nieskutecznego leczenia. W przebiegu depresji dochodzi do intensyfikacji odczuć bólowych i zmniejszenia progu bólu. Maska bólowa depresji to najczęściej identyfikowana przez lekarzy podstawowej opieki medycznej forma dolegliwości. Pacjentom cierpiącym z powodu bólu z powodzeniem można zalecić terapię VR TierOne. Ta niefarmakologiczna metoda, oparta o psychoterapię i Wirtualną Rzeczywistość znajduje zastosowanie w centrach leczenia bólu. Psychogenne dolegliwości bólowe potrafią ustąpić po terapeutycznych sesjach w kojącym wirtualnym Ogrodzie Odrodzenia. Nowatorska metoda w skuteczny sposób niweluje stres, lęk i depresję leżącą u podstaw psychogennego bólu. Pozbycie się realnie odczuwanego bólu poprawia jakość życia i pozwala zakończyć wizyty u wielu specjalistów.
Maska behawioralna
Depresja przybierająca maskę behawioralną objawia się skłonnością pacjenta do nadużywania substancji uzależniających. Można zaobserwować u chorego inne nietypowe i niezdrowe zachowania. Może to być zakupoholizm, kompulsywne objadanie się, ale także imprezowy tryb życia oraz przejawianie ryzykownych zachowań seksualnych. Trzeba zauważyć, że istnienie maski bólowej może pociągać za sobą nadużywanie leków przeciwbólowych, a odczuwane stany lękowe mogą skłaniać do ucieczki przed lękiem poprzez sięganie po alkohol lub narkotyki. Nadużywanie substancji psychoaktywnych nie jest równoznaczne z depresją, ale może prowadzić do rozwoju depresji klasycznej. Powtarzanie szkodliwych rytuałów, zmiana zachowania i przyzwyczajeń mogą sugerować depresję maskowaną. W mediach można spotkać się z doniesieniami na temat sławnych osób, które mimo znanej nam uśmiechniętej twarzy cierpiały na depresję. Nie zawsze chodzi o to, że dana osoba świetnie ukrywa swój stan psychiczny celowo przywdziewając radosną maskę. Chodzi o zwrócenie uwagi na fakt, że depresja może przejawiać się inaczej niż smutkiem np. poprzez niezdrowe zachowania przypisane masce behawioralnej depresji.
Zaburzenia rytmów biologicznych
Piąta maska objawia się zaburzeniami rytmu okołodobowego. Nasilenie objawów obserwuje się w godzinach porannych i wieczornych. Bezsenność, wczesne budzenie się, płytki sen oraz trudności z zasypianiem, a nawet koszmary senne mogą trapić chorych na depresję. Skutki zaburzeń snu jak wyczerpanie, zanik energii życiowej, spadek formy fizycznej i psychicznej są zbieżne z objawami zgłaszanymi w depresji klasycznej. Bezsenność może wyprzedzić pojawienie się spadku nastroju. Dlatego zaburzenia prawidłowego rytmu, głębokości i czasu trwania snu uważa się za jeden z głównych wskaźników rozpoznawania depresji.
Proces chorobowy może przebiegać w sposób zróżnicowany, ponieważ depresja maskowana rzadko przybiera tylko jedną z wymienionych masek. Nakładanie się masek utrudnia diagnostykę. Rozpoznanie depresji maskowanej może trwać latami. A cierpiący pacjent zgłaszający się po pomoc wierzy, że otrzyma ją szybko i będzie ona skuteczna. Objawy dotyczące wielu układów, o charakterze trudnym do przypisania konkretnej jednostce chorobowej, powinny przykuć uwagę lekarza. Gdy tradycyjne leczenie zawodzi warto rozważyć psychoterapię połączoną z farmakoterapią, która przyspieszy powrót do zdrowia. Problem w leczeniu depresji maskowanej polega nie tylko na trudnej do postawienia diagnozie, ale i podejściu do tematu samego pacjenta. Piętno związane z chorobami psychicznymi sprawia, że chory niechętnie przyjmuje diagnozę i niechętnie korzysta z pomocy specjalistów zdrowia psychicznego. Wirtualny terapeuta VR TierOne pomaga pokonać opory pacjenta przed kontaktem z psychoterapeutą i motywuje do przestrzegania zaleceń względem swojego stanu zdrowia.
