Scroll to top

Jak rozumieć motyw mandali?


Joanna Pidanty - 12 kwietnia, 2021 - 0 comments

Mandala jako schematyczny okrągły obraz używany pomocnie w medytacji występuje nie tylko w tradycji Wschodu. Choć wiemy, że mandalami posługują się mnisi buddyjscy, motyw mandali widoczny jest niemal we wszystkich kulturach. W kościołach chrześcijańskich rozważaniom medytacyjnym dosłownie przyświeca światło padające z witrażowych rozet identycznych mandalom. Ponadkulturowa wymowa mandali to harmonia i uniwersalnie rozumiana doskonałość. Praca z mandalą nie musi propagować żadnej religii, filozofii czy ideologii. Promuje harmonijne piękno oraz ciągłą pracę nad sobą zainspirowaną niestrudzonym skupieniem podobnym do obserwowanego u buddyjskich mnichów podczas aktu tworzenia mandali.

Koło z zaznaczonym punktem środka w sposób pierwotny wyraża centrum i wszystko, co z tym centrum powiązane. Za pomocą koła ludzie od zawsze próbowali wyrazić wszechświat, zamknąć w kręgu to, co ważne. Słowo mandala wywodzi się ze starożytnego języka subkontynentu indyjskiego i oznacza: koło, okrąg, dysk, pierścień, orbitę, centrum, święty krąg, zamkniętą część przestrzeni, na której coś się dzieje, wszystko co okrągłe, wszystko co zawarte w pewnych granicach, okrągły kształt, okrągły obraz. Zaczerpnięte z sanskrytu słowo mandala w niezmienionej formie funkcjonuje współcześnie w wielu językach jako określenie motywu artystycznego w kształcie okręgu. Sam źródłosłów sugeruje rejon świata, gdzie motyw ten był szczególnie pielęgnowany i z tego względu należy poznać motyw mandali w ujęciu wschodnim.

Mandala w buddyzmie

Rysunki na planie koła nie są przypisane do jednej kultury ani religii, jednak szczególnie w buddyzmie tybetańskim rola mandali jest bardzo mocno akcentowana. Kultura Tybetu przed wprowadzeniem buddyzmu napływającego z Indii była słabo rozwinięta. Buddyzm bardzo dobrze przyjął się w Tybecie ponieważ nie wypierał niczego co było wcześniej. Wywodzenie mandali z Tybetu jest zasługą tamtejszych mnichów, którzy od VIII wieku tworzą mandale w postaci malowideł, form trójwymiarowych w tym budowli architektonicznych oraz usypywanych obrazów z kolorowego piasku, ziaren, kwiatów, szkła lub sproszkowanych kamieni szlachetnych. Tradycyjne tybetańskie mandale są diagramami na planie koła z wpisanymi weń kwadratami, takie połączenie figur geometrycznych w buddyzmie ma wymiar nie tylko estetyczny. Koło jako figura geometryczna, która nie ma początku i końca jest symbolem tego, co nieskończone i zewnętrzne, kwadrat symbolizuje cztery strony świata, wyraża to, co ludzkie i ziemskie. Wszystko zespolone w punkcie centralnym, w punkcie spotkania przemijania i wieczności. Tradycyjnie barwienie rysunku rozpoczyna się od środka. Mandale tybetańskie są bogate artystycznie, tworzone według precyzyjnych reguł i związane z filozofią buddyjską. Oprócz geometrycznych wzorów mogą zawierać wizerunki bóstwa lub bóstw. Mandale w tej kulturze to nie tylko statyczne formy. Mandale mogą być podstawą rytuałów, najbardziej znanym i widowiskowym jest wielodniowe usypywanie mandali o dużej średnicy, po czym zniszczeniu jej. Zauważyć warto, że w takim tworzeniu mandali uczestniczy kilku lub kilkunastu mnichów, co dodatkowo budzi podziw dla harmonijnego współdziałania twórców. Sens zawarty w tym ceremoniale zawiera się w ulotności życia, byciu świadomym nie tylko celu, ale i drogi oraz zachowania uważności na chwili obecnej.

Usypywanie mandali sprzyja buddyjskim praktykom medytacyjnym.

Mandala w terapii

Zachodni świat o wysoko rozwiniętej swojej kulturze spogląda na mandale racjonalnie. Nadaje mandali swoją symbolikę. Carl Gustav Jung szwajcarski psycholog i psychiatra, a także wszechstronny uczony, badacz kultur i religii, po raz pierwszy dostrzegł potencjał stosowanie mandali w procesie terapii pacjentów. Ten wybitny XX-wieczny myśliciel sam także praktykował kreślenie mandali zauważając, że w procesie tworzenia wewnętrzne treści uzewnętrzniają się. Według Junga, który spopularyzował mandale w kulturze Zachodu, motyw ten jest symbolicznym wyrazem tego, co wewnątrz człowieka. Dla zachodniego i ekstrawertycznego społeczeństwa, zatraconego w konsumpcjonizmie, mandale są twórczym sposobem na odzyskanie kontaktu z tym, co wewnątrz, co w człowieku zaniedbane i nieświadome. Z tego względu tworzenie mandali i jej analiza jest nazywane listem od siebie do siebie. Mandale mogą być kreatywną próbą nadania porządku wszystkim myślom, nadania sensu i punktu odniesienia. Stosowanie motywu mandali w zachodniej kulturze nie jest ślepym naśladownictwem wschodnich praktyk duchowych. Harmonijny kształt mandali jest naturalny i bliski człowiekowi, dlatego mandala zagościła w arteterapii, w technice plastycznej stosowanej w pracy z dziećmi, dorosłymi, chorymi i zdrowymi. Praca z rysunkiem mandali daje techniczną swobodę dowolnego obracania arkusza i kolorowania, bez utraty sensu całości obrazu. Kolorowanie gotowych szablonów mandali cieszy się popularnością na całym świecie.W tej formie nie trzeba tworzyć mandali od podstaw, ani nawet poddawać jej analizie jak czynił to Jung. Stawia się bardziej na arteterapię opartą na uważności, która nie ocenia, ale akceptuje płynące w chwili twórczości doznania i myśli. Z jednej strony mamy do czynienia z terapeutycznym działaniem samej czynności kolorowania, z drugiej zaś z wdzięcznym motywem o powtarzalnych wzorach, który emanuje pięknem i doskonałością formy. Dobrodziejstwa płynące z obcowania z mandalą zostały wykorzystane w terapii VR TierOne dedykowanej pacjentom w depresji, ze stanami lękowymi, po zawale, udarze i COVID-19, u których zauważa się spadek samopoczucia. W wirtualnym świecie mandale językiem kształtu i koloru wzmacniają wnętrze człowieka. Wspólnie z metaforycznymi komunikatami pomagają skupić uwagę i poczuć jestestwo w chwili obecnej. Immersyjny wirtualny świat ułatwia utrzymanie stanu uważności. Zastosowane metafory i symbole są czymś więcej niż wskazuje na to ich prosta rzeczywistość, zachęcają do wglądu, przemyśleń, wzmacniają pozytywny przekaz wirtualnego terapeuty. Zauważono, że kolorowanie mandali ułatwia relaksację, redukcję lęków i napięć oraz utrzymanie uwagi i koncentracji. Zachowanie uważności sprzyja zaś dobremu samopoczuciu. Doświadczenie z Wirtualnej Rzeczywistości można kontynuować poprzez tradycyjne kolorowanie specjalnie przygotowanej terapeutycznej kolorowanki VR TierOne. Pokolorowana mandala może być pamiątką przeżywanych chwil, dzienniczkiem emocji i refleksji pacjenta związanych z wirtualną terapią.

Dzięki VR TierOne z mandalą można obcować w Wirtualnej Rzeczywistości.

Mandala w naturze i sztuce

Podstawowy wzór mandali odnajdziemy w naturze. Kwiat, pajęcza sieć, płatki śniegu, tęczówka oka, przekrój poprzeczny owocu i drzewa. W sztuce mandaliczne formy rozpoznawane są w europejskich witrażach sakralnych, indiańskich łapaczach snów, okrągłych szydełkowych lub koronkowych serwetach, okrągłych gobelinach oraz znanych polskich wycinankach łowickich w formie koła. Wycinanie, szydełkowanie, haftowanie są podobnie jak kolorowanie formą medytacji i sposobem na stres, z tą różnicą jednak, że kolorowanie bazuje na umiejętnościach, które posiada każdy od dziecka. Pozostałych trzeba się nauczyć. Nawet, gdy nie opanujemy narzędzi i sekwencyjnych ruchów rękodzielnictwa, możemy obcować z gotowymi wytworami artystów. Motyw mandali rozpowszechnił się w arteterapii, bowiem symetria mandali daje przyjemność estetyczną zarówno twórcy jak i odbiorcy.

Mandala w naturze i sztuce zachwyca symetrią i misternym wzorem.

Dostrzegany motyw mandali w naturze i sztuce wprowadza harmonię we wnętrzu człowieka. Kolisty porządek nacechowany powtarzalnością można odnaleźć w naturalnych cyklach doby i pór roku. Podobnie w cyklu terapeutycznym VR TierOne można odnaleźć harmonię i wzmocnić życiodajne siły. Motyw mandali można rozumieć jako powtarzającą się w wielu kulturach kompozycyjną ideę wyobrażenia tego, co ważne za pomocą rysunku na planie koła. Jest próbą zamknięcia nieskończoności w skończonej formie. Mandala to piękny ponadczasowy motyw. Prosty w zamyśle i bogaty we wzory. Siła motywu mandali wynika z jej wszechobecności w mikro i makrokosmosie.

Related posts

Post a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Copy link
Powered by Social Snap