Mgła mózgowa (brain fog) określana również jako mgła umysłowa nie jest jednostką chorobową, a jednak w ostatnim czasie budzi zainteresowanie pacjentów. Ten niemedyczny termin zyskał rozgłos jako powikłanie wirusowej choroby zakaźnej COVID-19, która swym zasięgiem objęła cały świat. Dotkliwe zaburzenie funkcji poznawczych, określane jako mgła mózgowa, występuje w przebiegu wielu innych chorób i jest zespołem symptomów związanych ze zmianami w funkcjonowaniu mózgu. Zmiany te mogą być skutkiem stanów zapalnych toczących się w przebiegu chorób zakaźnych i autoimmunologicznych. Doświadczenie mgły mózgowej może być spowodowane odpowiedzią naszego układu immunologicznego i uwolnieniem toksycznych dla mózgu cząsteczek zapalnych lub omyłkowego ataku organizmu na komórki nerwowe.
Nie tylko COVID-19
Istnieje wiele przyczyn mgły mózgowej, co więcej przyczyny te mogą występować łącznie. Zamglone myślenie może wystąpić z powodu chorób lub naszych zaniedbań np. braku snu, odwodnienia, niedoborów żywieniowych, przewlekłego stresu, nadmiaru stymulantów np. kawy i alkoholu. Pogorszenie funkcji poznawczych notuje się także w stanach fizjologicznych u kobiet w ciąży lub w okresie menopauzy, kiedy to wahania hormonów mogą wpływać na pogorszenie pamięci, uwagi i myślenia. Spadek estrogenów wpływa niekorzystnie na funkcje poznawcze oraz zmniejsza ochronę przed odpowiedzią prozapalną. Mgła mózgowa to objaw wielu schorzeń i czynników zakłócających wydzielanie neuroprzekaźników kluczowych dla właściwego działania mózgu takich jak: serotonina, dopamina, acetylocholina, kwas gamma-aminomasłowy (GABA). Neuroprzekaźniki współdziałają ze sobą, nieprawidłowy ich poziom daje odczucia zamglenia umysłu. Zaburzenia poznawcze mogą pojawić się z powodu stanu zapalnego obniżającego przewodnictwo mózgowe, czego subiektywnym objawem jest mgła umysłowa. Stan zapalny jest niebezpieczny dla wrażliwej tkanki mózgu, mechanizm destrukcji mózgu spowodowany jest produkcją cytokin inicjujących stan zapalny. W dotkniętym procesem zapalnym mózgu obniża się częstotliwość impulsów. Niekontrolowany i gwałtowny stan zapalny spowodowany jest dysfunkcją układu odpornościowego. W przypadku COVID-19 silna reakcja układu immunologicznego na infekcję wirusem SARS-CoV-2 powoduje gwałtowny stan zapalny uszkadzający tkanki. Nawet niewielka ilość wirusa indukować może burzę cytokinową, co w układzie nerwowym może wywołać uszkodzenie mózgu. Po przebyciu choroby wywołanej koronawirusem pacjenci odczuwają zaburzenia ze strony układu nerwowego, między innymi trudności w koncentracji i spadek szybkości myślenia określane jako mgła pocovidowa.
Zamglenie umysłu dotyka często osoby zmagające się chorobami autoimmunologicznymi. Pogorszenie sprawności intelektualnej, problemy z pamięcią i koncentracją notuje się w przebiegu Hashimoto – autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. W przebiegu tej niszczącej tarczycę choroby, degradacji ulega także mózg z powodu toczącego się równolegle stanu zapalnego w obu narządach. Niedoczynność tarczycy wpływa niekorzystnie na sprawność mózgu, ponieważ to od jej hormonów zależne jest prawidłowe dojrzewanie i funkcjonowanie mózgu. Wśród specyficznych objawów w przebiegu Hashimoto przytacza się pogorszenie pamięci werbalnej, zdolności skupienia uwagi oraz osłabienie percepcji.
W trzewnej chorobie autoimmunologicznej jaką jest celiakia, gluten działa toksycznie na organizm chorego. Nietolerancja glutenu może manifestować się poprzez objawy neurologiczne. U części chorych na celiakię gluten powoduje procesy zapalne w organizmie i wystąpienie symptomów mgły mózgowej. Po przejściu na dietę bezglutenową pacjenci odczuwają poprawę i ustąpienie zaburzeń neurologicznych. Mgła mózgowa notowana jest także w innych chorobach z autoagresji jak toczeń rumieniowaty układowy, stwardnienie rozsiane w encefalopatiach cukrzycowych i wątrobowych oraz w przebiegu zakażeń pasożytniczych i bakteryjnych. Borykając się z problemem mgły mózgowej o nieznanej nam etiologii warto zbadać się w kierunku boreliozy. Ta odzwierzęcą choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze, spowodowana jest krętkami bakterii z rodzaju Borellia. Borelioza może sprawiać trudności diagnostyczne, a mgła mózgowa może być symptomem tej choroby. Bakteria ma zdolność przenikania bariery krew-mózg, dlatego borelioza może rozwinąć się w postać neurologiczną dając objawy związane z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego. Dysfunkcje i zniekształcenia poznawcze występują powszechnie w depresji, zdarza się także, że depresja przybiera maskę mgły mózgowej. Mgła umysłowa może być także skutkiem hipoksji tkanek mózgu np. w przebiegu anemii i niskiego poziomu hemoglobiny transportującej tlen. W przypadku niedotlenienia cierpi mózg i szybko pojawiają się objawy neurologiczne.
Mgliste pojęcie
Mgła mózgowa to pojęcie obejmujące szeroki wachlarz symptomów, które mogą objawiać się ze zmiennym nasileniem i trwać różnie długo. Mgła może pojawić się jako opóźniony w czasie objaw zachorowania. Z reguły mgła mózgowa nie pogarsza się, jak dzieje się to w poważnych chorobach otępiennych np. w przypadku choroby Alzheimera. Osoby, które doświadczyły mgły mózgowej wskazują najczęściej na dokuczającą im subiektywne odczucia jak:
- Nadmierna senność i ospałość,
- Nadmierna męczliwość przy podejmowaniu czynności wzmagających pracę mózgu,
- Dezorientacja co do miejsca i czasu,
- Problemy z koncentracją w zadaniach wymagających wzmożonego skupienia,
- Kłopoty z pamięcią werbalną i wzrokową,
- Spowolnienie myślenia rzutujące nakłopoty w planowaniu i podejmowaniu decyzji,
- Kłopoty z formułowaniem myśli przez co dotknięty mgłą wdaje się mniej inteligentny,
- Kłopoty z interpretacją doznań zmysłowych w związku z zaburzoną percepcją,
- Trudności w uczeniu się i przyswajaniu nowych informacji,
- Brak motywacji do podjętych działań związany z apatią oraz utratą pewności siebie.
Objawy mgły mózgowej pogarszają jakość życia pacjentów, dlatego poszukują oni form wsparcia i przyspieszenia powrotu do pełnej sprawności intelektualne. W niektórych przypadkach przewlekłego doświadczania mgły mózgowej pacjenci nie zdają sobie sprawy, że mogą funkcjonować sprawniej. Dopiero podjęcie leczenia choroby podstawowej przynosi dodatkowe korzyści w postaci poprawy pamięci, uwagi i procesów myślenia.
Wyłonić się z mgły
Na szczęście większość z wymienionych deficytów poznawczych ma charakter przemijający. Niwelowanie mgły mózgowej może przybrać różne formy. Leczenie farmakologiczne polega na stosowaniu leków zmniejszających stan zapalny oraz hamujących nadmierną odpowiedź immunologiczną. Pomocne w łagodzeniu mgły mózgowej jest nawodnienie i dieta eliminująca żywność przetworzoną, odpowiednia w chorobach z przewlekłym stanem zapalnym, oraz dieta bogata w witaminy z grupy B i kwasy Omega-3. Niezależnie od przyczyny zaburzeń poznawczych zalecany jest odpoczynek, gdyż wyczerpany organizm, a zatem i mózg, ma gorsze zdolności koncentracji, rozumowania i myślenia. Łagodzenie sytuacji stresowych zwłaszcza w dobie pandemiimożna osiągnąć poprzezzmniejszenie przeciążenia informacyjnego np. ograniczając dopływ informacji medialnych. Dobrym rozwiązaniem w przeciwdziałaniu mgle umysłowej będzie ruch na świeżym powietrzu, który zapewni nie tylko odpowiedni przepływ krwi i podaż niezbędnego mózgowi tlenu, ale również ekspozycję na światło słoneczne. Promienie słońcasą pomocne w regulowaniu poziomu neuroprzekaźników i cyklu dobowego, dzięki czemu lepiej śpimy. Sen jest nieodzownym warunkiem właściwego funkcjonowania mózgu. Pozwala na regenerację komórek orazprawidłowe nocne działanie układu glimfatycznego oczyszczającego mózg ze zbędnych i toksycznych substancji.
Ćwiczenie mózgu mimo zmęczenia intelektualnego pozwala odtworzyć i zaktywować połączenia mózgowe. Najlepszym rozwiązaniem jest zapewnienie stymulującego środowiska do ćwiczeńw trakcie trwania mgły mózgowej, tak aby aktywizować i wspierać upośledzone aspekty poznawcze. Techniki relaksacyjne są konieczne ponieważ u chorych dotkniętych mgłą mózgową występuje frustracja, lęki i stres spowodowane gorszym radzeniem sobie i przytłoczeniem pracą wielozadaniową. Skutecznym rozwiązaniem redukcji upośledzenia funkcji poznawczych pacjenta jest stymulujące i jednocześnie relaksujące środowisko zapewniane przez medyczne urządzenie VR TierOne. Podczas wirtualnej terapii pacjenci dotknięci mgłą mózgową trenują pamięć, koncentrację i wzmacniają motywację. Zanurzenie w przyjaznym wirtualny świecie odcina pacjenta od sytuacji stresowych zapewniając wartościowy odpoczynek. Urządzenie VR TierOne z powodzeniem służy ozdrowieńcom w rehabilitacji funkcji poznawczych po przebytej chorobie COVID-19. Terapia wirtualna może znaleźć zastosowanie w pomocy innym pacjentom, którym towarzyszą symptomy mgły umysłowej.
Próbując odpowiedzieć na pytanie o przyczynę zamglenia umysłu trzeba podkreślić, że nie ma jednego mechanizmu, który powoduje wystąpienie zespołu objawów określonych mianem mgły mózgowej. Przyczyną może być wpływ czynników zależnych od nas samych, choroby uszkadzające struktury mózgu lub reakcją na doświadczenie choroby. Czynniki te częstokroć współistnieją, dlatego w celu poprawy funkcji poznawczych należałoby działać wielotorowo – dbać o siebie samemu i pozwolić zadbać o swój stan zdrowia specjalistom tak, by myślenie, pamięć i uwaga miały szansę wyłonić się z mgły.
