Depresja niszczy jakość i wolę życia, dlatego tak ważne jest jej leczenie. W 70% przypadków standardowa kuracja lekami przeciwdepresyjnymi przynosi poprawę. Jednak u 30% pacjentów nie udaje się uzyskać odpowiedzi terapeutycznej. Depresja lekooporna jest trudnym wyzwaniem. Nie jest jednak tak, że nic nie można zrobić dla tej grupy pacjentów.
Zasady leczenia depresji
Po zdiagnozowaniu depresji najczęściej stosuje się farmakoterapię połączoną z psychoterapią. Leczeniem zalecanym jako najpewniejsze w depresji o umiarkowanym i ciężkim nasileniu jest zastosowanie farmakoterapii lekami przeciwdepresyjnymi. W depresji o przebiegu łagodnym można zastosować leki przeciwdepresyjne lub interwencje psychoterapeutyczne, które w tym przypadku mogą być wystarczające.
Depresja lekooporna
Diagnoza i rozpoczęcie leczenia depresji to dobry krok, ale to dopiero początek drogi do zdrowia. Na efekty leczenia farmakologicznego niestety trzeba poczekać kilka tygodni. U większości pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi faktycznie udaje się uzyskać eutymię (pogodny nastrój) po leczeniu standardowymi lekami przeciwdepresyjnymi. Jednak u co trzeciego pacjenta stwierdza się brak reakcji na leczenie farmakologiczne. O depresji lekoopornej mówi się wówczas, gdy poprawa nie następuje po leczeniu dwoma lekami przeciwdepresyjnymi w odpowiedniej dawce i odpowiednim czasie. Wskazuje się na pewne okoliczności sprzyjające lekooporności. Brak spodziewanej efektywności typowego leczenia może występować wtedy, kiedy objawy depresji długo nie były leczone. Dlatego tak ważna jest szybka reakcja wobec objawów depresji i niezwlekanie w szukaniu pomocy.
Przyczyny lekooporności
Dlaczego typowe leczenie depresji czasem nie przynosi pożądanego skutku? Na nieskuteczność leczenia przeciwdepresyjnego wpływa kilka czynników. Zanim zaczniemy szukać głębiej warto zacząć od prozaicznej przyczyny, a mianowicie czy przepisane leki faktycznie są stosowane przez pacjenta. Problemem może być niesystematyczność w przyjmowaniu leku, samowolne modyfikowanie dawki, przedwczesne przerywanie leczenia. Gdy chory nie stosuje się do zaleceń mamy do czynienia z lekoopornością rzekomą. Do innych przyczyn należą:
- niedopasowany wybór leków,
- nieodpowiedni czas terapii,
- niedobrana dawka leku,
- niewłaściwa diagnoza,
- wtórne korzyści z chorowania,
- czynniki życiowe podtrzymujące depresję,
- współistnienie chorób zakłócających,
- brak akceptacji sposobu leczenia i skutków ubocznych,
- zażywanie innych specyfików obniżających skuteczność leków.
Leczenie depresji lekoopornej jest trudnym procesem, który wymaga wiedzy lekarza, zaangażowania i cierpliwości od pacjenta. Brak poprawy sprawia, że pacjent staje się sceptyczny i niecierpliwy wobec kolejnych prób leczenia, szczególnie wtedy, gdy już na początku żywił obawy i niechęć wobec farmakoterapii. Należy pamiętać, że chorzy na depresję są w grupie ryzyka braku współpracy. Brak współpracy może wypływać również z czerpania wtórnych korzyści z bycia chorym. Zwolnienie z zawodowych i rodzinnych obowiązków, uwaga otoczenia to część profitów płynących z chorowania, mogą one stać na drodze do wyzdrowienia.
Inne strategie
Nie należy rozumieć terminu „depresja lekooporna” opacznie jako depresji opornej na wszystkie rodzaje leków. Istnieją na rynku leki, które są skuteczne u pacjentów, u których pierwsza i druga linia leczenia zawiodła. Obiecującą nowością jest wziewny lek przeciwdepresyjny z esketaminą o wysokiej skuteczności i bardzo szybkim działaniu. Jednak trzeba pamiętać, że leczenie tym środkiem ma pewne ograniczenia (choćby koszty). Na oporną w leczeniu depresję istnieją sposoby. Możliwe są następujące strategie:
- strategia optymalizacji leczenia polegającej na weryfikacji dawki i czasu stosowania leku,
- strategia zmiany leku przeciwdepresyjnego na lek o innym mechanizmie działania,
- strategia łączenia leków o różnych mechanizmach działania,
- strategie niefarmakologiczne: terapia elektrowstrząsowa, stymulacja nerwu błędnego, głęboka stymulacja mózgu lub przezczaszkowa stymulacja magnetyczna.
Prowadzenie leczenia depresji lekoopornej jest trudniejsze niż w typowym przypadku i może przerastać możliwości placówki poradni zdrowia psychicznego (konieczność zastosowania np. zabiegów elektrowstrząsowych dostępnych w wybranych ośrodkach).
Miejsce psychoterapii
Skoro leczenie umiarkowanej i ciężkiej depresji wymaga zastosowania leków to pojawia się pytanie o miejsce psychoterapii w tym procesie leczniczym. Specjaliści podkreślają, że psychoterapia jest istotną częścią leczenia depresji, także depresji lekoopornej i może poprawić wyniki leczenia. Psychoterapia w leczeniu depresji spełnia różne funkcje, a jej rola zmienia się w zależności od ciężkości epizodu i fazy leczenia. Pomaga w poznaniu przyczyn problemu, wypracowaniu lepszych mechanizmów funkcjonowania, rozwiązaniu problemu, łagodzeniu i zapobieganiu nawrotom objawów. Psychoterapia pomaga przetrwać trudny czas, kiedy pacjent tkwi w cierpieniu. Pomaga uzyskać współpracę pacjenta i adherencję terapeutyczną. A wiemy już, że postawa pacjenta jest bardzo ważna dla powodzenia leczenia farmakologicznego.
Nowości w psychoterapii
W świecie psychoterapii także pojawiają się nowości. Nowatorską terapię prowadzoną w Wirtualnej Rzeczywistości oferuje VR TierOne. Terapia oparta jest na założeniach psychoterapii ericksonowskiej, a jej skuteczność potęgowana jest immersyjną VR. Prowadzenie terapii depresji, stresu i lęku z wykorzystaniem walorów Wirtualnej Rzeczywistości jest możliwe dzięki urządzeniu medycznemu VR TierOne. Brzmi ciekawie? I takie też jest. A co istotne taka forma psychoterapeutycznego oddziaływania jest niestygmatyzująca, akceptowana przez pacjentów, przyjemna i dostępna niezależnie od dostępności psychoterapeutów. To daje szansę na szybką interwencję wobec pojawiających się objawów depresji i niedopuszczenie, aby depresja zdążyła się rozwinąć do cięższej postaci lekoopornej.
